Organizacje społeczne wzywają do debaty nad przyszłością samorządu terytorialnego

Impulsem do wydania wspólnego stanowiska jest Dzień Samorząd Terytorialnego a także 35. rocznica pierwszych demokratycznych wyborów samorządowych w Polsce. 

Przedstawiciele 10 organizacji społecznych nie tylko podsumowały stan polskiej samorządności, ale też zaapelowały o podjęcie kompleksowej debaty nad odnową samorządności terytorialnej. 

„Po 35 latach od demokratycznego przełomu nadszedł czas na nowe otwarcie – przejście od modelu modernizacyjnego (gdzie samorząd odpowiadał przede wszystkim za rozwój infrastrukturalny) do bardziej intensywnego rozwijania włączającej, partycypacyjnej demokracji lokalnej, w której mieszkańcy mają realny wpływ na życie swojej wspólnoty” – zaznaczają organizacje społeczne

Zdaniem sygnatariuszy stanowiska, debata na temat polskiej samorządności powinna koncentrować się na najbardziej kluczowych zagadnieniach, do których zaliczono: reformy ustrojowe, wzmocnienie demokracji lokalnej i partycypacji obywatelskiej, a także wzmocnienie autonomii finansowej i kompetencyjnej samorządów. 

„Sygnatariusze tego stanowiska deklarują podjęcie inicjatyw w tym zakresie w najbliższych miesiącach. Jesteśmy gotowi by włączyć się w proces tworzenia przestrzeni do debaty i jeszcze w tym roku zapytać Polaków o to, jakiej samorządności lokalnej oczekują i jakiego modelu zarządzania sprawami lokalnymi pragną” – czytamy w wydanym stanowisku 

Jak zaznaczają sygnatariusze stanowiska, na postępującą erozję samorządności w Polsce wskazują zgromadzone analizy i doświadczenia. Zdaniem specjalistów, na taki stan rzeczy wpływają dwojakie zjawiska – osłabianie siły i sprawstwa instytucji samorządowych i systematyczny spadek poczucia społecznej odpowiedzialności za sprawy lokalne. 

„Ogromnym problemem pozostaje również ograniczona swoboda władz samorządowych w decydowaniu o sposobach realizacji niektórych zadań publicznych. Trudno oczekiwać dobrze funkcjonującej demokracji lokalnej w sytuacji, kiedy o połowie budżetu gminy (przeznaczonej na cele oświatowe) decyduje arbitralnie administracja rządowa” – zwracają uwagę organizacje społeczne

W stanowisku zwrócono też uwagę na narastający deficyt uczestnictwa obywatelskiego w Polsce. Za przyczynę wskazano zawłaszczanie przestrzeni publicznej przez liderów samorządowych, umniejszanie znaczenia debaty publicznej w wymiarze lokalnym czy marginalizację samorządowych organów uchwałodawczych. 

„Rady lokalne mają w Polsce znaczenie marginalne. Bezpośrednie wybory wójta, burmistrza prezydenta, przy jednoczesnym braku równoważących rozwiązań systemowych, spowodowały powstanie niezwykle silnej, spersonalizowanej pozycji władzy. W Polsce lokalnej mamy do czynienia z silnym mandatem polityka stojącego na czele lokalnych struktur administracyjnych i mającego w swojej dyspozycji wszelkie zasoby z tą strukturą związane” – podkreślono w stanowisku 

Organizacje społeczne wskazują, że samorządność musi oznaczać realne uczestnictwo obywateli w podejmowaniu istotnych decyzji, „nie co pięć lat, ale na co dzień, w bliskości problemów i wyzwań, z którymi mierzą się wspólnoty lokalne”. 

W ocenie sygnatariuszy, odnowa samorządności terytorialnej powinna stać się jednym z priorytetów obecnej kadencji parlamentu i rządu.

mo/