Instytut NASK otrzymał ok. 3 tys. zgłoszeń, w tym ws. łamania ciszy wyborczej i dezinformacji podczas II tury wyborów

Od 30 maja do 2 czerwca br. Ośrodek Analizy Dezinformacji Instytutu NASK (OAD NASK) otrzymał łącznie 3219 zgłoszeń wyborczych - przekazało PAP biuro komunikacji NASK. 30 maja odnotowano 179 zgłoszeń, 31 maja - 795 zgłoszeń, 1 czerwca - 2076 zgłoszeń (wówczas obowiązywała cisza wyborcza), 2 czerwca - 169 zgłoszeń.

Ośrodek Analizy Dezinformacji Instytutu NASK zanotował incydenty dot. łamania ciszy wyborczej, np. przez wpisy w portalach dezinformujące o unieważnieniu wyborów, czy krytykujące kandydatów na prezydenta - przekazał PAP Instytut. Internauci omijali przepisy przez tzw. bazarki - dodano. Incydenty te zgłoszono na policję.

Zgłoszenia dotyczyły przypadków łamania ciszy wyborczej czy wprowadzania w błąd, jeśli chodzi o przebieg procesu wyborczego - przekazał NASK. Jak zaznaczono, incydenty zostały przekazane do administracji platform, na których znajdowały się fałszywe wpisy.

Zgłoszenia dotyczące łamania ciszy wyborczej zostały ponadto przekazane policji - zaznaczono.

Dodatkowo w czasie ciszy wyborczej przed II tura wyborów OAD NASK prowadził stały monitoring infosfery pod kątem przekazów dezinformacyjnych. W ramach programu "Parasol Wyborczy" monitorowane wtedy było prawie 3 tys. domen i kont w mediach społecznościowych, w tym na X, Facebooku, Instagramie, Threads, TikToku, YouTube, LinkedIn, Bluesky, Wykopie i Telegramie.

Analitycy Ośrodka Analizy Dezinformacji prowadzili wzmożony monitoring przestrzeni informacyjnej od początku trwania kampanii wyborczej i w czasie ciszy wyborczej, aż do zakończenia głosowania w lokalach wyborczych - podkreślono. W tym czasie, jak przekazano PAP, dominowały narracje: uderzające bezpośrednio w wizerunki kandydatów; antypaństwowe - podważające zaufanie do państwa i jego instytucji; informujące o "wariancie rumuńskim", czyli unieważnieniu wyborów, jeśli wygra "niewłaściwy kandydat"; wskazujące na sfałszowanie wyborów i samego procesu wyborczego.

Zarówno w pierwszej turze wyborów prezydenckich, jak i w przypadku drugiej tury wystąpiły przypadki łamania ciszy wyborczej lub prób jej obejścia - podkreślił NASK. Bezpośrednim łamaniem przepisów były np. publikację zdjęć kart do głosowania z zaznaczonym krzyżykiem przy nazwisku danego kandydata oraz używanie hasztagów popierających lub atakujących konkretnego kandydata w mediach społecznościowych - wskazał NASK.

"Dużym wyzwaniem w temacie łamania ciszy wyborczej są tzw. bazarki" - podkreślił Ośrodek Analizy. Polegały one na tym, że każdy z kandydatów miał przypisane w mediach społecznościowych pasujące do niego określenia lub symbole, które w prosty sposób umożliwiały identyfikację (np. "tuńczyk", "wrotki", "gaśnica" - PAP). Publikowanie ich prowadziło do agitacji wyborczej - zaznaczył NASK.

Według Instytutu "bazarki" mają na celu okazanie poparcia dla kandydata "w dość oczywisty sposób", ale są to działania "na granicy prawa". NASK zgłaszał tego typu wpisy do administratorów platform, jednak zgłoszenia były odrzucane - podkreślono. Jak zaznaczono, treści te także zostały zgłoszone na policję.

NASK wskazał, że bazarki są "szarą strefą" w kwestii łamania ciszy wyborczej, która "wymagałaby jasnego określenia ram prawnych".

W okresie wyborów prezydenckich pojawiały się również materiały wygenerowane z pomocą sztucznej inteligencji. "Nie odnotowaliśmy jednak w tym obszarze znacznej liczby dezinformacyjnych przekazów, które miałyby na celu próbę wpłynięcia na poglądy obywateli" - przekazał Instytut.

Zespół NASK - Dyżurnet zarejestrował też incydent związany z ochroną wizerunku dziecka. Pewna kobieta przechodząc z dzieckiem przez ulicę została zapytana przez TikTokera, na kogo będzie głosować. Odpowiedziała, ale nie zgodziła się na publikację wizerunku. Mimo to film został udostępniony i znajdował się w serwisie przez ok. 2 tygodnie, a influencer nie reagował na wiadomości kobiety z prośbą o usunięcie nagrania.

"Po zgłoszeniu materiału przez Zespół Dyżurnet, wpis został usunięty przez platformę TikTok" - wskazał Instytut. Dodał, że Dyżurnet stale monitoruje media społecznościowe pod kątem nielegalnego udostępniania wizerunku oraz przyjmuje zgłoszenia w tej sprawie. Jak podkreślono, nielegalne treści można zgłaszać na stronie dyzurnet.pl i/lub adres mailowy: [email protected], dzięki czemu zespół ma możliwość szybkiej reakcji w razie wystąpienia nieprawidłowości.

Jak podano, w okresie wyborów miały miejsce ataki DDoS (ang. distributed denial of service - rozproszona odmowa usługi) na strony komitetów wyborczych i partii politycznych, które miały na celu uniemożliwienie działania strony www. "Celem atakujących jest zyskanie rozgłosu i sianie niepokoju oraz chaosu. Właśnie z tych powodów nie prowadzimy rozbudowanej komunikacji dotyczącej tego obszaru" - podkreślił Instytut.

NASK pytany o dowody na próby zagranicznej ingerencji w procesy wyborcze przekazał, że Ośrodek Analizy Dezinformacji nie zajmuje się badaniem tego obszaru. Dodano, że jeśli zachodzi takie podejrzenie, tak jak to było w przypadku reklam politycznych na Facebooku, OAD NASK przekazuje swoje ustalenia do służb. "Na tym kończą się zadania oraz kompetencje NASK" - zaznaczono.

W ubiegły poniedziałek oświadczenie ws. II wyborów wystosowało OBWE. Obserwatorzy stwierdzili w nim, że skuteczność działań Ministerstwa Cyfryzacji i podległej mu NASK ws. dezinformacji "była ograniczona" z powodu "niewystarczającej koordynacji instytucjonalnej, ograniczonego i opóźnionego informowania opinii publicznej o podjętych działaniach oraz niespójnych reakcji platform społecznościowych".

W połowie maja Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa (NASK) poinformowała w komunikacie o możliwej próbie ingerencji w kampanię wyborczą - chodziło o reklamy polityczne na Facebooku, mogące być finansowane z zagranicy. O sprawie poinformowana została ABW. Według NASK, działania te miały "pozornie" wspierać jednego z kandydatów i dyskredytować innych. "Realizowane przez konta reklamowe kampanie dotyczyły szczególnie Rafała Trzaskowskiego, Karola Nawrockiego i Sławomira Mentzena" - podano wówczas w komunikacie.

OBWE wskazało, że działania NASK ws. reklam wzbudziły "niepokój" obserwatorów, a informowanie opinii publicznej było "opóźnione, niespójne i nieprzejrzyste". Zwrócono też uwagę na brak sprawozdań i zbiorczych danych ws. przeciwdziałania dezinformacji oraz ingerencji zagranicznej w wybory. Zdaniem obserwatorów było to spowodowane "późnym" wyznaczeniem koordynatora ds. cyfrowych. Obowiązek ten wynika z unijnego Aktu o usługach cyfrowych (Digital Services Act, DSA). Koordynatorem 13 maja br. został prezes UKE.

Ministerstwo Cyfryzacji przekazało PAP w ubiegłym tygodniu, że oświadczenie OBWE odbiera "pozytywnie". NASK zapewniła, że adekwatnie reagowała na polityczne reklamy na Facebooku.

Pierwsza tura wyborów prezydenckich odbyła się 18 maja, a druga - 1 czerwca. W drugiej turze głosowania popierany przez PiS Karol Nawrocki uzyskał 10 mln 606 tys. 877 głosów (50,89 proc.), zaś kandydat KO Rafał Trzaskowski 10 mln 237 tys. 286 głosów (49,11 proc.).

Monika Blandyna Lewkowicz (PAP)